Het verhaal van de Radium Girls start in Orange, een arbeidersstadje in New Jersey, VS. Van 1917 tot 1926 had de firma U.S. Radium Corporation er een fabriek actief in de extractie en concentratie van radium. Radium is een radioactieve stof (symbool Ra), eind 19de eeuw ontdekt door Pierre en Marie Curie. Radium werd in die tijd gepromoot en verkocht als onschadelijk. Het werd verwerkt in allerlei schoonheidsproducten, crèmes en poedertjes voor een “stralende gloed”. Vanwege het gebruik in allerlei therapieën tegen kanker, werd in de geneeskrachtige en onschadelijke functie van radium geloofd. Ook werd het verwerkt in voedingsproducten zoals chocolade.
De firma U.S. Radium Corporation werd opgericht in 1914 in New York. Al snel breidde ze uit en opende afdelingen in Newark en Orange. In de fabriek in Orange ontwikkelde men een verf die in het donker oplichtte, Undark genaamd. Die verf werd o.a. aangebracht op de wijzerplaten van horloges om zo in het donker het uur te kunnen aflezen. Het Amerikaanse leger was een grote klant; de lichtgevende horloges kwamen goed van pas.
In de fabriek In Orange werkten voornamelijk vrouwen – hun handen waren kleiner en fijner voor het precisiewerk. Tijdens de jaren ‘20 waren er een vierhonderdtal vrouwen en meisjes, soms niet ouder dan 14 jaar, aan het werk. Het radium kwam toe in poedervorm en moest nog met water en lijm gemengd worden. Veel poeder vloog dus in het rond in de fabriek. Om fijn te kunnen werken om de cijfertjes op de wijzerplaat te kunnen schilderen, moest je een fijn puntje aan het penseel kunnen behouden. Daarvoor likten de werkneemsters continu aan hun penseel. Om sneller te werken werd de "lip, dip, paint"-methode aangemoedigd. Als grapje beschilderden ze ook wel eens hun vingernagels… En zonder het te weten, waren de vrouwen bezig zichzelf stilaan te vergiftigen. Het duurde een aantal jaren vooraleer de eerste symptomen merkbaar werden. Die symptomen liepen zo uiteen, dat er niet meteen aan een gemeenschappelijke oorzaak gedacht werd. Een aantal vrouwen had wel het idee dat iets op het werk hen ziek maakte en ze stapten ermee naar gezondheidsinstanties van de staat, echter zonder gevolg.
Een van de veel voorkomende symptomen was tandpijn, maar daar bleef het niet bij. Gezwellen in de mond, verzwakte botten, kaakbreuken, tumoren in het hele lichaam verspreid… Een tandarts onderzocht de gevallen van patiënten met verzwakte kaakbeenderen wat verder en merkte op dat al deze patiënten in dezelfde fabriek werkten. Een strijd tegen U.S. Radium Corporation barstte los. Uiteraard ontkende het bedrijf alle aantijgingen. In 1927 was het de advocaat Raymond Berry die zich het lot van de vrouwen aantrok en het gevecht in de rechtbank aanging met U.S. Radium Corporation. Er kwam schot in de zaak toen de uitvinder van de lichtgevende verf zelf overleed aan de gevolgen van vergiftiging door zijn product. Na lang procederen – er waren toen al tientallen vrouwen overleden - werd een schikking getroffen omdat de meeste vrouwen niet wilden wachten op een uitspraak van de rechtbank en dringend geld nodig hadden voor hun medische behandeling. Na tien jaar kwam alsnog erkenning van de rechtbank en werd het Amerikaans recht aangepast: op de werkvloer moest rekening gehouden worden met allerlei beschermingsmaatregelen.
Ook Marie Curie zelf overleed in 1934 aan de gevolgen van veelvuldige blootstelling aan radium.
Tip: Wil je graag meer weten over het verhaal van de vrouwen in de fabriek? Podcasttip: Weetje van de Week | EOS Wetenschap
Bron: Het schandaal van de ‘Radium girls’ | Historiek
Foto via Pixabay